By 
JULIUS KAMBARAGE NYERERE
Afrika kıtasının önde gelen Pan-afrikanist lideri, Julius Nyerere 13 Nisan 1922’de doğdu. Uzun ismi, Mwalimu Julius Kambarage Nyerere’dir Nyerere Zanaki kabilesine mensuptur. Babası Nyerere Burito , Zanaki kabilesinin reisiydi. Nyerere, 1953 yılında, Maria Magige ile evlendi. Bu evlilikten beş oğlu ve iki kızı olmuştur. 1964 yılında kurulan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti’nin ( önceki adı Tanganyika) 1985 yılına kadar devlet başkanlığını yapmıştır. Afrika Kıtasında önder bir lider olarak karşımıza çıkan Julius Nyerere’nin, liderlik vasıflarını kazanmasında babasının, Zenaki kabilesinin reisi olmasının rolü vardır. Nyerere’nin devlet başkanı olmadan önceki mesleği öğretmenlikti. Bu sebeple ona, bir onur göstergesi olarak Swahili dilinde Mwalimu yani “öğretmen” deniliyordu. Nyerere’yi Afrika’da lider olarak öne çıkaran konuların başında, sömürgecilik ve Apartheid rejimine olan karşıtlığı gelmektedir (Daban,2020,ss:240-249),(East African Community).
Nyerere’nin eğitim hayatı 12 yaşında, Musoma’da bulunan devlete ait ilkokulda başladı. Buradaki 4 yıllık eğitim süresini 3 yılda tamamladı. Ardından, Tabora Erkek devlet okuluna devam etti. Ortaokulu tamamladıktan sonra; 1943 yılında, o dönemde Doğu Afrika’nın tek yüksek öğrenim kurumu olan Makere Üniversitesi’nde burs kazandı. Makare Üniversitesi’nden öğretmenlik diplomasını alarak mezun oldu. Nyerere, Makere Üniversitesindeyken, Tanganyika Afrika Refahı Birliği derneğine katıldı. Bu dernek sayesinde ulusal siyasete dair ilk izlenimlerini edindi. Üniversite eğitimini tamamladıktan sonra Tanganyika’ya geri döndü ve Tabora’daki St Mary’s Ortaokulunda biyoloji ve İngilizce öğretmenliği yaptı. Bu okulda üç yıl boyunca Öğretmenlik mesleğini icra etti. 1949 yılında Edinburg Üniversitesinden burs kazandı. Nyerere burs kazanmasıyla, Tanzanya’da, yurt dışındaki bir üniversitede eğitim gören ilk kişi oldu. Aynı zamanda Afrika’da, Afrika dışındaki bir üniversiteden diploma alan ikinci kişi olmuştur. 1952 yılında Edinburg Üniversitesinden ekonomi ve tarih alanlarında yüksek lisans derecesini aldı. Nyerere’nin İngiltere’de eğitim görmesi, kendisini entelektüel anlamda geliştirmesine imkan sağlamıştır. Aynı zamanda sonradan Afrika’nın sosyal yaşamına entegre edeceği sosyalizm ile de İngiltere’de tanışmıştır (Daban,2020,ss:240-249),(East African Community).
Nyerere, Tanganyika’ya geldikten sonra Darüsselam yakınlarındaki Aziz Francis Koleji’nde Tarih, İngilizce ve Kiswahili dersleri vermeye başladı. Francis kolejinde ders vermeye devam ederken Tanganika Afrika Ulusal Birliğini (TANU) kurdu. Nyerere’nin bu girişimleri sömürge yetkililerinin dikkatini çekti. Bu aşamada öğretmenliğe devam etmek ve politikaya girmek arasında seçim yapmak zorunda kaldı. Nyerere bu seçim konusunda ,” seçimle öğretmen, kazayla politikacı olduğunu” belirtmiştir. Nyerere, politikaya girdiği dönemde, İngiltere’nin, Tanganyika’ya uyguladığı manda yönetimi bitmiş ve Tanganyika, Birleşmiş Milletler vesayeti altına bırakılmıştı. Nyerere bu süreç içerisinde, Tanganyika Afrika Birliğine katılmış, 1954 yılında ise bu birliğin başkanı olmuştur. Başkan olduktan sonra birliğin adını, Tanganyika Afrika Ulusal Birliği (TANU) olarak değiştirmiştir. Nyerere, 1955 ve 1956 yıllarında, New York’ta BM Vesayet Meclisine katılıp Tanganyika’nın bağımsız olması gerektiğini belirten bir konuşma yapmıştır. Nyerere’nin bu talebi İngiltere tarafından reddedilmiştir. Nyerere’nin etkili olduğunu fark eden İngiltere onu Yasama Meclisi üyeliğine atamıştır. Fakat bağımsızlık talebi reddedilen Nyerere tepki olarak 1957 yılında Yasama Meclisi’ndeki üyeliğinden istifa etmiştir. Buradaki gelişmelerden sonra hitabet yeteneği güçlü olan Nyerere tüm ülkeyi dolaşarak bağımsızlık sürecine destek toplamaya başladı (Daban,2020,ss:240-249),(East African Community).
1958’de Sömürge Yasama Konseyi’ne girdi. Sömürge Yasama Konseyinde, 1958’de Tanganyika’nın bağımsızlığı için bu coğrafyada yaşayan Afrikalı, Avrupalı ve Asyalıların temsil edilmesini öngören seçim tasarısı kabul edildi. Seçimlerde her üç toplumdan da aday gösteren TANU, önemli bir zafer elde etti. Eylül 1960’ta Tanganyika, kendi kendini yöneten bağımsız bir devlet statüsü kazanmıştır. Nyerere’nin adımları, Tanganyika’nın bağımsızlık mücadelesinin savaşsız ve kan dökülmeden gerçekleşmesini sağladı. Ayrıca bağımsızlığa giden yolda Nyerere’nin işbirlikçisi İngiliz Vali Sir Richard Turnbull’un da önemli katkıları olmuştur. Nyerere, 1961 yılında Tanganyika’nın ilk başbakanı oldu. 1962 yılında ise Nyerere’nin başkanlığında Tanganyika Cumhuriyeti kuruldu. 1964 yılında Zanzibarda gerçekleşen bir darbe sonucunda Sultan Cemşid bin Abdullah devrildi. Zanzibarda olan bu darbe sonucunda Zanzibar ile Tanganyika, 26 Nisan 1964’te birleştirilerek Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti kuruldu. Nyerere, Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti’nin kurulmasında etkili olmuştur. Oluşan bu yeni Birleşik Cumhuriyetin ilk Başkanı olarak Nyerere atanmıştır. 1964’ten 1985’e kadar, her 5 yılda bir yapılan seçimlerde Nyerere başkanlık koltuğuna oturmuştur. 1985 yılında seçimlerden çekilmiş kendi isteği ile başkanlık görevinden ayrılmıştır. Devlet başkanlığı görevinden ayrılan Nyerere, 1990 yılına kadar Tanzanya Devrimci Partisi’nin başkanlığını yapmıştır (Daban,2020,ss:240-249),(East African Community).
Julius Nyerere’den bahsederken Tanzaya’da uyguladığı, sosyalist sistem olarak nitelendirebileceğimiz “UJAMAA” veya “AİLE” olarak bilinen sisteminden de bahsetmemiz gerekir. Nyerere, Tanganyika ‘nın ilk devlet başkanı olduğu dönemlerde, ülkesindeki siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlara karşı sosyalizmin bir çözüm olacağını düşünmüştür. Ujamaa herkes için adalet ve eşitlik temelinde bir “ahlaki ekonomi” nin teşvik edilmesi, işgücünün, kollektifleştirilmesi gibi somut hükümet politikalari üzerine inşa edilmiştir. Ayrıca bu proje üretim araçlarının, özel işletmelerin ve konutların kamulaştırılması ve özellikle sağlıkta ve eğitimde kamu hizmetlerinin sağlanmasına da kapsamaktadır. Ancak bu stratejinin uygulanmasi bürokrasi ve tek bir parti tarafından kontrol edilen güçlü bir devletin kurulmasına dayanmaktaydı. Ujamaa’nın resmiyet kazanması 1967 yılında Tanzanya’nın Arusha şehrinde yapılan bir toplantı sonucunda “Arusha Bildirisi’nin” oluşturulmasıyla sağlanmıştır. Arusha Bildirisi altı başlıktan oluşmaktadır, bunlar:
– Sömürge zihniyetine dayalı kapitalist ekonomi sistemi ortadan kaldırılmalı,
– Yabancı burjuvaziye son verilmeli,
– Yerel burjuvazi sisteminin ortaya çıkması engellenmeli,
-Ujamaa (Cemaat-Aile) köyleri oluşturulmalı,
– Köy ekonomileri geliştirilmeli,
– Bütün bankalar ve sigorta şirketleri devletleştirilmeli
Özellikle dış yardım almama ve kendi kendine yetebilme düşüncesini ısrarlı bir şekilde savunmuştur. Nyerere’nin bu sosyalist düşüncelerinden etkilenen Avrupalı sosyalistler, bu fikirlerin hayata geçirebilmesi için Tanzanya’ya para akıtmışlardır. Fakat düşünülenin aksine bu para aktırımı, sosyalist projeyi desteklemek yerine Tanzanya’da yolsuzluğu besleyen kaynak haline gelmiştir. 1977-78 yıllarında yaşanan Tanzanya-Uganda savaşı sonrasında, Tanzanya ciddi ekonomik sıkıntılar içerisine girmiş ve sosyalist uygulamaları terk etmek zorunda kalmıştır. Sonuç itibari ile Nyerere’nin ekonomik, siyasi, ve sosyal düzeni başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu başarısızlığı kabul eden Nyerere 1985 seçimlerine katılmayarak, görevinden ayrıldığını ifade etmiştir. (Daban,2020,ss:240-249),(East African Community).
Nyerere görevini bıraktıktan sonra 1990 yılına kadar Tanzanya Devrimci Partisinin başkanlığını yapmış, ardından emekliye ayrılmıştır. Emekliliği boyunca; birçok ülke gezmiş, yoksul ülkelerin, özellikle Afrika’nın güneyinin bu konuda savunuculuğunu yapmış, çeşitli hükümet başkanlarıyla bir araya gelmiştir. 1996 yılında, Burundi çatışmasında, arabuluculuk yapmıştır. Afrika Birliği, eski adıyla Afrika Birliği Örgütünün kurulmasına öncülük etmiştir. Ekonomi politikalarının başarısız olmasına rağmen sosyalizmin yoksul ülkeler için doğru yol olduğuna inanmaya devam etmiştir. Mütevazı yaşam tarzını benimsemesi, ahlaki otoritesine katkıda bulunmuştur. Siyasi yazılarının yanı sıra iki tane Shakespeare oyununu Swahili diline çevirmiştir. Birçok ödüle layık görülmüştür. Sırasıyla aldığı ödüller: 1976 yılında Nehru Uluslararası Anlayış Ödülü, 1982 yılında Üçüncü Dünya Ödülü, 1983 yılında Mültecilere yönelik üstün hizmetler için Nansen Madalyası, 1987 yılında Lenin Barış Ödülü, 1992 yılında Uluslararası Simón Bolávar Ödülü. Afrika’nın önemli bir lideri olarak karşımıza çıkan Julius Nyerere, 14 Ekim 1999 yılında, Londra’da bir hastanede lösemi hastalığından dolayı hayatını kaybetti (East African Community).
EDA NUR YILDIZ
KAYNAKÇA
–Daban,E.Zeynep. “ Tanzanya’nın Bağımsızlık Sürecinde Mwalimu Julius Kambarage Nyerere Faktörü”, Akademik İzdüşüm Dergisi, 2020; 5 (2); 240-249.
Erişim: file:///C:/Users/Dell/Downloads/Tanzanya___n__n%20Ba____ms__zl__k%20S__recinde%20Mwal__mu%20Jul__us%20Kambarage%20Nyerere%20Fakt__r__[%23790008]-1272416.pdf
-East African Community. “ Mwalimu Julius Kambarage Nyerere – Biography” . Erişim: https://www.eac.int/about-ncpr/julius-nyerere-biography
Comments