By 
Güney Afrika’da adam kaçırma vakaları son on yılda yaklaşık yüzde 200 arttı. 2013 yılında 3.832 olan vaka sayısı 2021 yılında yaklaşık 11.000’e yükselmiştir. Ocak ve Mart 2023 arasında, 2022’nin aynı dönemine kıyasla yüzde 10’luk bir artışla 3.641 vaka kaydedildi.
Adam kaçırma olayları Güney Afrika’nın her yerinde meydana geliyor, ancak Gauteng eyaleti en çok etkilenen eyalet. Gauteng, Güney Afrika’nın ticari ve ekonomik merkezidir ve nüfusun yaklaşık yarısı burada yaşamaktadır.
Geçtiğimiz Ekim ayında, Güney Afrika’nın doğusundaki Mpumalanga eyaletinde yer alan Nkanga’da sıradan bir işe gidiş geliş gibi görünen yol, Maggie Skosana ve şoförü Gugu Mtsweni için kısa sürede bir çileye dönüştü.
Her iki kadını taşıyan araç Skosana’nın müdür olarak çalıştığı Nkanga belediye ofisine yaklaşırken, ülkedeki kolluk kuvvetleri tarafından kullanılanlara benzer yanıp sönen mavi ışıklı bir araç girecekleri kapıyı kapattı. Polis markalı kar maskesi takan üç adam araçtan inerek kadınlara saldırdı.
“Al Jazeera’ye konuşan Skosana, “Polis memuru kılığına girmişlerdi. Beni tutuklamak için orada olduklarını belirttiler. Reddettim ve ofis binasına girmemiz konusunda ısrar ettim. Reddettikten sonra, bir adam elinde bir tüfekle arabamıza geldi ve sürmemizi söyledi.”
Kısa bir mesafe ötede, tekerlekli sandalyeye bağlı dört çocuk annesi Skosana, şoförüyle birlikte başka bir araca sürüklendi ve bilinmeyen bir yere götürüldü. Arabaları ve Skosana’nın tekerlekli sandalyesi daha sonra polis tarafından yakındaki bir madende terk edilmiş olarak bulundu.
Skosana, “Banka kartlarımı aldılar ve pin kodlarını istediler, ben de verdim” diyor. Akşam saatlerinde Gauteng eyaletinde [138 km veya 86 mil uzaklıkta] başka bir eve götürüldüler ve serbest bırakılana kadar yedi gün boyunca burada tutuldular. “Çok ama çok korkmuştuk. Nerede olduğumuzu, kiminle birlikte olduğumuzu bilmiyorduk ve ailelerimizi bir daha görüp göremeyeceğimizden emin değildik. Bizim için çok travmatikti,” diyen Skosana yaşadığı çileyi yeniden anlattı.
O dönemde basında çıkan haberlerde kaçıranlara 5 milyon rand (260.000 $) kadar ödeme yapıldığı öne sürülmüştü. Skosana Al Jazeera’ye fidye ödenip ödenmediğini teyit etmekten kaçındı.
Onun hikayesi Güney Afrika’da artış gösteren endişe verici kaçırılma olaylarının bir parçası. Geçtiğimiz yıl, cep telefonları ve güvenlik kameralarına yakalanan ve sosyal medyada geniş çapta paylaşılan bir dizi yüzsüz kaçırma olayı yaşandı. Bu olaylar, iş sahipleri de dahil olmak üzere birçok kişinin kendilerinin ve ailelerinin etrafındaki güvenliği artırmasına neden oldu.
Son on yılda adam kaçırma olayları yaklaşık yüzde 200 arttı. Güney Afrika Polis Teşkilatı’nın (SAPS) suç istatistiklerine göre, 2013 yılında 3.832 olan vaka sayısı 2021 yılında yaklaşık 11.000’e yükselmiştir. Ocak ve Mart 2023 arasında, 2022’nin aynı dönemine kıyasla yüzde 10’luk bir artışla 3.641 vaka kaydedildi.
Son on yılda ödenen fidye tahminlerine ilişkin verilere kolaylıkla ulaşılamıyor. Ancak Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Küresel Girişim tarafından 2022 yılında Güney Afrika için yapılan bir risk değerlendirmesine göre, fidye için adam kaçırma ve gasp rakamları polise bildirilenden çok daha yüksek olabilir.
Rapora göre, “serbest bırakıldıktan sonra bile mağdurun ve ailesinin refahına yönelik sürekli tehditler” nedeniyle birçok vaka muhtemelen eksik bildiriliyor.
Uzmanlara göre adam kaçırma olaylarındaki bu artış büyük ölçüde ülkede faaliyet gösteren ulusötesi organize suç örgütlerindeki artıştan kaynaklanıyor. Komşu Mozambik’te Asyalı işadamları ve aileleri onlarca yıldır benzer örgütlerin hedefindeydi.
Bu durum şimdi Güney Afrika’ya da sıçradı ve bazıları sofistike bazıları ise küçük operasyonlar yürüten silahlı çeteler burada iş yapan yabancı uyrukluları hedef aldı.
“Suç karşıtı aktivist Yusuf Abramjee Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada “İki tür adam kaçırma çetesi var. Daha küçük çeteler 50,000 ila 300,000 rand [2,600-16,000 $] arasında bir para talep ediyor. Ve bu açgözlülükten kaynaklanıyor. Daha küçük olanların hepsi yerel. Sonra uluslararası bağlantıları olan daha büyük sendikalar var. Bazen paranın Bitcoin olarak ve yabancı banka hesaplarında ve Dubai’deki gibi yabancı borsalarda ödenmesi gerekiyor.” şeklinde konuştu.
‘Kolay para’
Ancak fidyeciler fidye taleplerini kurbanların algılanan değerine göre ayarladıkları için hedef alınanlar sadece zenginler değil. Bazı kurbanlar, fidyeciler banka hesaplarını boşaltırken birkaç saatliğine alıkonulurken, diğer kurbanlar büyük fidyeler için pazarlık yapılırken daha uzun süre tutuluyor.
Bununla birlikte, adam kaçıranlar tarafından hedef alınan daha geniş bir demografinin ortaya çıkması, birçok Güney Afrikalı için giderek artan bir endişe kaynağı ve taksi duraklarında, barlarda ve hatta ülke çapındaki radyo istasyonlarında günlük sohbet konusu.
Ülke genelinde adam kaçırma olaylarının çoğalması, Kasım 2021’de SAPS tarafından Adam Kaçırmayla Mücadele Görev Ekibi’nin kurulmasına yol açtı.
Ekibin ana önceliği, ülke çapında adam kaçırma olaylarına karışan şüphelileri ve sendikaları takip etmek olmuştur. Birim, kuruluşundan bu yana geçen iki yıl içinde 134 fidye talebi vakasını soruşturarak ve 124 tutuklama yaparak bazı başarılar elde etti.
Şu anda kaçırma krizinin merkez üssü, Güney Afrika’nın ticari başkenti Johannesburg’a ev sahipliği yapan ve tüm Güney Afrika’nın ekonomik kalbi olan Gauteng eyaleti. Şu ana kadar toplam vakaların yarısından fazlası bu eyaletten bildirilmiştir. Ancak çeteler yeni hedefler arayışıyla ülkenin diğer bölgelerine de yayılıyor.
Doğu Cape eyaletindeki liman kenti Gqeberga’da yetkililer bu yılın ilk çeyreğinde 183 olay rapor etti. Polisin soruşturma birimi olan Hawks’ın il sözcüsü Yolisa Mgolodela, Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada, fırsatçı suçluların düşük risk algısı nedeniyle adam kaçırma eylemlerine yönelmesi nedeniyle adam kaçırma olaylarının arttığını söyledi. “Kolay para, terlemiyorsunuz. Onlar için para kazanmanın kolay bir yolu” dedi.
Bu da Skosana gibi, saldırganları hala serbest olan mağdurlar için yutulması zor bir hap.
“Bu ülkede suç oranı çok yüksek,” diye yakındı. “Haydutlar o kadar rahat ki polis memurlarından bile korkmuyorlar. Güney Afrikalılar olarak emniyet ve güvenlik söz konusu olduğunda tek başımıza olduğumuzu hissediyorum.”
Suç ve korku mirası
Suçluların adam kaçırmayı kolay para olarak görmesi, bu tür operasyonları gerçekleştirmenin kolaylığının ve dünyanın en eşitsiz yaşam yerlerinden biri olan Güney Afrika toplumunda suçun yaygın doğasının bir yansımasıdır.
Nüfusun neredeyse yarısını oluşturan 21 milyon gencin üçte ikisi şu anda işsiz ve bu rakam hayat pahalılığı nedeniyle daha da kötüleşiyor. Tüm bunlar ve hükümet içinde ve dışında gelişen yolsuzluklar, fırsatlara erişimi sınırlı olanların kendilerini desteklemek için suç işlemeleri için verimli bir zemin yarattı.
Johannesburg merkezli düşünce kuruluşu Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü’ne (ISS) göre, adam kaçırma olayları şiddet suçlarıyla ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır çünkü olayların neredeyse üçte ikisi gasp ve işyeri soygunlarıyla bağlantılıdır.
1994’te apartheid sona erdikten sonra siyahların büyük çoğunluğu iyi işlerden, eğitim ve diğer fırsatlardan yoksun kaldı. Analistler, günümüzdeki yüksek suç oranlarının bunun kalıcı bir mirası olduğunu söylüyor.
Abramjee, suça neden olan faktörleri kabul etmekle birlikte, yetkililerin suçluları daha fazla cezalandırmasını istiyor. “Yeterince şey yapılmıyor. Ceza adaleti sistemini güçlendirmeleri, uzman müfettişlere ihtiyaçları var… mahkemelerin de şüphelilerin üzerine sert bir şekilde gitmesi ve adam kaçırma gibi ciddi suçlarda kefaletle serbest bırakılmamaları gerekiyor” dedi.
Kaçırılma olayından kurtulanlar için özgürlük bile yaşadıkları travmanın etkisinden kurtulmalarını sağlayamadı.
Yaşadığı çileden yaklaşık bir yıl sonra Skosana, danışmanlık sayesinde kendini daha iyi hissetmesine rağmen tam olarak iyileşemediğini söylüyor. “Kendimi çok güvensiz hissediyorum ve paranoyaklaştım. Kimseye güvenmiyorum, özellikle de çevremdekilere” dedi.
KAYNAK: Al Jazeera
Comments