By 
Şu anda dünyanın en büyük 12. sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatçısı olduğu bilinen Mısır’ın ciddi bir yerli yakıt sıkıntısı çektiğini hayal etmek zor. Ancak elektrik kesintileri bu yazın normali haline geldi.
Krizin sebebinin yinelenen yaz sıcak hava dalgaları ve artan soğutma talebi olduğu belirtilse de, krizin daha önemli bir sorunun habercisi olduğu, Mısır’ın gaz üretim kapasitesindeki sınırlamayı yansıttığı düşünülüyor. Bu durum, ülkenin ihracat potansiyeline ilişkin soruları gündeme getiriyor. Avrupa ve diğer yerlerdeki alıcılar için önemli sonuçlar doğuruyor.
Mısır’da yeni önemli keşifler yapılmadığı, yurt içi gaz tüketimi azaltılmadığı ve yerel fiyatlar uluslararası pazardakiler ile uyumlu hale getirilmediği sürece, ülkenin büyük bir gaz ihracatçısı olarak konumu ve bölgesel bir gaz merkezi olma hırsının tehlikeye gireceği belirtiliyor.
Yerli gaz talebi üretimi aştığında
Doğal gaz, Mısır’ın birincil enerji ve elektrik üretimi karışımlarında sırası ile yüzde 55 ve yüzde 84’lük payla hâkim konumdadır. Enerji sektörü, yurt içi tüketimin yüzde 62’sinden fazlasını oluşturan en büyük yakıt kullanıcısıdır.
2002 ile 2012 yılları arasında Mısır’da yerel talep yıllık ortalama yüzde 7,1 oranında arttı. Bu talebin öncelikle sübvansiyonlu gaz fiyatlarından ve gazın endüstriyel uygulamalarda ve enerji üretiminde kullanımını teşvik eden hükümet politikasından kaynaklandığı açıklandı.
Mısır’ın iddialı yeşil enerji hedefine yaklaşamaması ve devam eden demografik ve ekonomik genişlemesinin ışığında, yurt içi gaz talebinin yeniden hızlanması kaçınılmaz.
Zamanla, sübvansiyonlu enerji ülkenin sosyal sözleşmesi açısından vazgeçilmez hale geldi. 2022 yılında Mısır, Afrika’nın toplam gaz tüketiminin yüzde 37,3’üne denk gelen 60,7 milyar metreküp (bcm) gaz tüketerek onu kıtanın en büyük gaz pazarı haline getirdi.
Yerli üretim artışı yerel talebi karşılayamadığı zaman Mısır hükümeti 2014 yılında gaz sübvansiyonlarını aşamalı olarak kaldırmak için reformlar başlattı. 2016 yılında Uluslararası Para Fonu (IMF), Genişletilmiş Fon Kolaylığı (EFF) ile reformun finansmanına yardım etmeyi kabul ederken Mısır, enerji sübvansiyonlarını sona erdirme sözü verdi. Ancak bugüne kadar tamamen piyasaya dayalı fiyatlar gerçekleşmedi.
Reformlar bir dereceye kadar iç talep artışını azaltmayı başardı. Mısır’ın gaz tüketimi 2014 ile 2018 arasında yıllık 13,4 milyar metreküp (yüzde 6,6) artarken, 2018 ile 2022 arasında yalnızca 1,1 milyar metreküp (yüzde 0,5) arttı. Ancak daha fazla reform yapılmaması ve Mısır’ın iddialı yeşil enerji hedefine yaklaşamaması nedeniyle ve süregelen demografik ve ekonomik genişlemenin ışığında, yurt içi gaz talebinin yeniden hızlanması kaçınılmazdır.
Üretim: Gerçekleşmemiş Potansiyel
Arz tarafında Mısır gaz piyasalarının bir oyuncusudur. Afrika kıtasındaki kanıtlanmış rezervlerin yüzde 16,3’üne eşdeğer olan 2,1 trilyon metreküp (tcm) kanıtlanmış gaz rezervine sahip ve bu rezerv Nijerya (5,5 tcm) ve Cezayir’den (2,3 tcm) sonra geliyor.
Mısır, 1970’li yılların ortalarından itibaren evsel kullanım için doğal gaz üreterek ihtiyacını tamamen karşılamaktadır. 2004 yılında gaz üretimi tüketimi aşarak fazlalık ihraç edilmiştir. Fazlalığın on yıl sürmesi ile 2014 yılına gelindiğinde Mısır, üretim artışını sürdürmekte zorlandı ve net gaz ithalatçısı haline geldi. Kısmen Mısır hükümetinin petrol ve gaz şirketlerine olan borcu nedeni ile ve kısmen de 2011 Mısır devrimini ve uzun süredir başkan olan Hüsnü Mübarek’in (1981-2011) devrilmesini takip eden siyasi istikrarsızlık nedeni ile sınırlı yatırım bunun başlıca nedeni idi.
Doğru yönde adımlar
Bu eğilimi tersine çevirmek için Mısır hükümeti yatırımcılara daha cazip şartlar ile yeni arama ruhsatları verdi. 2015 yılında İtalyan Eni, Mısır’ın gaz servetini yeniden yazan Zohr sahasının keşfedildiğini duyurdu. Zohr, Doğu Akdeniz bölgesinde keşfedilen en büyük gaz sahası olmasının yanı sıra, onun operatörü Eni, keşiften itibaren iki buçuk yıldan daha kısa bir süre içinde bu alanı denize açmayı başardı; bu, bu büyüklükte bir derin su sahası için rekor bir süredir. Mısır’daki mevcut altyapı, hızlı gelişimini kolaylaştırdı. Zohr’dan üretim 2017 yılında başladı ve Mısır’ın üretimindeki düşüşü tersine çevirdi. 2022’de Mısır, önceki zirvesinden yüzde 7 daha yüksek olan ve Afrika’nın gaz üretiminin dörtte birinden fazlasını oluşturan 64,5 milyar metreküp gaz üretti.
Aralık 2022’de Mısır Petrol Bakanı Tarek El Molla, ülkenin 2025 yılına kadar petrol ve doğalgaz aramalarına 2,1 milyar dolar yatırım yapmayı planladığını açıkladı.
Daha fazla Zohr benzeri bulgunun olmaması nedeni ile Mısır’ın gaz üretiminin 2028 yılına kadar zirveye ulaşması bekleniyor. Buna karşılık, gaz talebinin yakın zamanda zirveye çıkacağına dair bir işaret yok.
Mısır’ın varlığı: Gaz İhracat Altyapısı
Mısır’ın gaz ihracat altyapısı, öncelikle gaz üretiminin iç tüketimi aştığı 2000’li yılların başında geliştirildi. Ülkede Arap Gaz Boru Hattı adı verilen ve onu Ürdün, Suriye ve Lübnan’a bağlayan operasyonel bir gaz ihracat boru hattı bulunuyor. Boru hattının neredeyse yirmi yıllık olmasının yanı sıra yıllık 10 milyar metreküp kapasiteye sahiptir. Ancak tesisin Suriye’deki bazı kısımları iç savaş sırasında hasar gördü. Suriye ve Lübnan’a akış kesintiye uğradı.
Mısır’da, 2005 yılından bu yana ülkenin küresel pazarlara LNG ihraç etmesini sağlayan iki kara LNG sıvılaştırma tesisi ve terminali (Idku ve Damietta’da) bulunmaktadır. Bu tesisler şu anda Mısır’ın faaliyet gösteren tek ihracat rotasıdır. Tam kapasiteyle 2022 yılında Avrupa Birliği’nin gaz tüketiminin yaklaşık yüzde 5’ini üretiyorlar.
AB’nin Rus dışı gaz arzını güvence altına alma çabasının bir parçası olarak Brüksel, Mısır ve İsrail ile bir mutabakat zaptı imzaladı.
Ancak son on yılın büyük bir bölümünde santrallerden yeterince yararlanılmadı. Mısır’ın 2010’ların başında net gaz ithalatçısı haline gelmesinin ardından Damietta 2013’te, Idku ise 2015’te kapandı. Ancak Zohr’da gaz üretimi ve İsrail’den Mısır’a gaz ihracatı, 2020’de Idku’nun ve 2021’de Damietta’nın yeniden açılmasını sağladı.
Mısır, 2022 yılında LNG’sinin 8,9 milyar metreküpünü dünya pazarlarına ihraç ederek küresel LNG ticaretinin yüzde 1,6’sını oluşturdu. Ancak Asya’nın ihracatının yüzde 71’ini karşıladığı 2021’den farklı olarak, Mısır’ın Ukrayna’daki savaşın neden olduğu yüksek gaz fiyatlarından yararlanması nedeni ile 2022’de Mısır LNG’sinin yüzde 73’ü Avrupa’ya gitti.
LNG akışlarının yeniden yönlendirilmesindeki bu esneklik şüphesiz bir avantajdır. Bazı analistler Mısır’ın LNG ihracatının 2023’te zirveye ulaşacağını ve bundan sonra yurt içi talep artışının ihracat üzerinde baskı yaratması nedeni ile düşüşe geçeceğini öngörüyor.
AB destekli enerji merkezi hedefi
Mısır Doğu Akdeniz’de mahsur kalan gazın ihracatını kolaylaştırarak bölgesel gaz ticaretinin odak noktası olmayı umuyor. Komşuları ile karşılaştırıldığında Mısır yerleşik bir gaz taşıma altyapısına sahiptir. İsrail zaten gazını Mısır’a Doğu Akdeniz Gaz Boru Hattı aracılığı ile gönderiyor. Buradan emtia ihracat için Mısır terminallerinde sıvılaştırılmak üzere nakledilebilir.
2011 yılında keşfedilen Kıbrıs’ın en büyük gaz sahası Afrodit’teki ortaklar, aynı zamanda adadan gaz ihracatını başlatmak için Mısır’ın altyapısından yararlanmayı da umuyorlar. Kıbrıs, ilk keşfini 12 yıl önce yapmasına rağmen henüz gazını çıkarmaya ve ihraç etmeye başlamadı. Ve eğer Lübnan gaz üretmeye başlarsa, bunu Arap Gaz Boru Hattı üzerinden Mısır’a ve oradan da küresel pazarlara gönderebilir.
Mısır’a odak noktası olarak ve bazı durumlarda komşuları için tek yeniden ihracat noktası olarak güvenmek çeşitli riskleri beraberinde getiriyor.
AB’nin Rus dışı gaz tedarikini güvence altına alma çabasının bir parçası olarak Brüksel, Mısır ve İsrail ile bir mutabakat zaptı (MoU) imzaladı. Buradaki fikir, piyasa odaklı fiyatlandırma ilkelerine dayalı olarak doğal gazın Avrupa’ya istikrarlı bir şekilde teslim edilmesini sağlamak ve İsrail gazının Mısır ihracat terminalleri aracılığı ile Avrupa’ya gönderilmesini sağlamaktır.
kaynak: gisreports
derleyen: Aleyna Kayadelen
Comments