By 
Sıcaklıklar küresel olarak arttıkça, iklim değişikliğinin sıtma gibi vektör kaynaklı hastalıkların bulaşması üzerindeki etkisi giderek daha belirgin hale geliyor. Kenya’nın Isiolo kentinin kurak topraklarında 76 yaşındaki çiftçi Wilson Mutai ve 25 yaşındaki stajyer hemşire Kelvin Onkoba’nın hikayesi, sıtmanın yıkıcı sonuçlarına ve tedavi arayanların karşılaştığı zorluklara ışık tutuyor.
Mutai, hem yıkıcı hem de ölümcül olarak tanımladığı sıtma hastalığına yakın zamanda yakalandığını anlatıyor. Isiolo’da hastaneye kaldırılan Mutai korkunç bir gerçekle yüzleşti: Tıbbi tesiste tedavi için gerekli ilaç yoktu. Kısıtlı seçeneklerle karşı karşıya kalan Mutai, kendisini evde tedavi edebilecek özel bir doktorun hizmetini aradı ve sağlık sisteminin yetersizliklerini vurguladı.
“Hastaneye götürüldüm ve oraya vardığımda kan testi yapıldı ve sıtma olduğum tespit edildi. Ancak hastanede herhangi bir ilaç yoktu. Beni evde tedavi edebilecek bir doktor aramak zorunda kaldım,” diye açıkladı Mutai.
Bu tedavi mücadelesi sadece Mutai’ye özgü değil. Hemşirelik stajyeri Kelvin Onkoba da sıtmanın yaşamı ve işi üzerindeki etkisini deneyimledi. Hastalık teşhisi konulan Onkoba, dört gün işe gidememe zorluğuyla karşı karşıya kaldı ve bu durum hizmet verdiği toplumu etkiledi. Tesiste ilaç bulunamaması, onu tedavi için cebinin derinliklerine inmeye zorladı.
Onkoba, “İlaç tesiste mevcut değildi, bu yüzden ilaca erişim açısından ceplerimi daha da derin kazmak zorunda kaldım” diyerek tedavi arayışına eşlik edebilecek mali yükün altını çizdi.
İklim değişikliğinin hastalık bulaşma şekilleri üzerindeki artan etkisine yanıt olarak Uluslararası Hayvancılık Araştırma Enstitüsü (ILRI) ve Kenya Tıbbi Araştırma Enstitüsü (KEMRI), sivrisinekler ve hastalık bulaşma üzerindeki etkilerini incelemek için Zoonotik Hastalıklar Birimi ile işbirliği yaptı.
ILRI’de araştırmacı bilim insanı olan James Akoko, bölgede hava istasyonları kurmalarının amacını şu sözlerle açıkladı: “Bu bölgede bir hava istasyonu kurmamızın nedeni, sıcaklık, nem, rüzgar hızı ve rüzgar yönü gibi farklı çevresel koşulları yakalayabilmek ve iklimin bu farklı bileşenlerinin vektör popülasyonunu nasıl etkileyebileceğini ve ayrıca buralarda gördüğümüz hastalık eğilimlerini nasıl etkileyebileceğini gerçekten ilişkilendirebilmektir.”
Araştırma, bölgedeki sivrisineklerin yakalanarak nüfuslarının ve taşıdıkları patojenlerin izlenmesini içeriyor. KEMRI’de entomolog olan Joel Lutomiah süreci ayrıntılı olarak anlattı: “Sivrisinekler tarladan yakalandıklarında soğuk zincirle, yani sıvı nitrojenle KEMRI laboratuvarına taşınıyor. Ve şimdi burada tanımlama işleminden geçiyorlar, böylece o bölgede hangi türlerin bulunduğunu söyleyebiliyoruz.”
ILRI’de moleküler biyolog olan Hüseyin Abkallo, sivrisinekler üzerinde yapılan diğer analizleri açıkladı: “Ayrıca virüsler için bir başka nükleik asit olan RNA’yı da çıkarıyoruz ve polimeraz zincir reaksiyonu kullanarak sivrisinek tarafından taşınan virüsün türünü belirliyoruz.”
Kenya’nın kuzeyi de dahil olmak üzere Afrika Boynuzu son zamanlarda yıkıcı seller yaşadı ve bu da sivrisinekler için üreme alanı haline gelen durgun sulara katkıda bulundu. Kenya Sıtma Konseyi’nin kıdemli danışmanı Willis Akhwale, şiddetli yağışları sıtma gibi vektör kaynaklı hastalıklardaki artışla ilişkilendirdi.
Akhwale, “Daha fazla üreme var, daha fazla üreme alanı var ve bu nedenle sıtma gibi, dang humması gibi, Rift Vadisi ateşi gibi ve chikungunya gibi vektör kaynaklı hastalıkların bulaşma şansı yüksek” dedi.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2023 sıtma raporu, 2022 yılında dünya genelinde 249 milyon sıtma vakasının görüleceği tahminiyle endişe verici bir eğilimin altını çiziyor – 2019’daki pandemi öncesi seviyeden 16 milyon daha fazla vaka. Büyüyen krize yanıt olarak, iki yeni aşı olan RTS,S ve R21 Matrix M’nin 2024 yılında birçok Afrika ülkesinde kullanıma sunulması ve sıtmaya karşı mücadelede umut vermesi bekleniyor.
Comments