By 
Güney Afrika seçimleri 29 Mayıs 2024 tarihinde yapılacak ve iktidardaki ANC partisi zorlu sınavlarla karşı karşıya kalacak.
Ülke demokrasisinin bir sonraki bölümüne hazırlanırken, seçim sisteminin nasıl işlediğine bir göz atalım.
Güney Afrika’nın seçim sistemi benzersizdir. Ülke parlamenter bir demokrasiye sahiptir. Ancak, dünyadaki çoğu parlamenter demokrasinin aksine, Güney Afrika’da başbakan yoktur.
Devlet Başkanı devletin ve hükümetin başıdır. Yürütme organına liderlik eder. Bazıları bunu hibrit bir sistem olarak tanımlar- parlamenter ve başkanlık.
Güney Afrika’da 18 yaş ve üzeri vatandaşlar oy kullanma hakkına sahiptir ve bu yılki seçimler için yaklaşık 28 milyon kişi kayıt yaptırmıştır.
Ancak başkan doğrudan halk tarafından seçilmemektedir. Başkan, parlamento tarafından kendi üyeleri arasından beş yıllık sabit bir süre için seçilir ve anayasal sınır iki dönemdir.
Bu da cumhurbaşkanı ya da cumhurbaşkanı adayı olabilmek için öncelikle parlamento üyesi olmanız gerektiği anlamına geliyor.
Parlamento üyeleri nasıl seçilir?
Güney Afrika, parlamento üyelerini seçmek için nispi temsil denilen oylama sistemini kullanmaktadır.
Bu sistemde vatandaşlar oylarını bireysel adaylar için değil siyasi partiler için kullanırlar.
Daha sonra her siyasi parti, seçimlerde ülke genelinde aldığı oy sayısına orantılı olarak Parlamento’daki sandalyelerden pay alır. Bu oran yüzde olarak hesaplanır.
Örneğin, bir parti ülkedeki tüm oyların %20’sini alırsa, Parlamento’daki sandalyelerin %20’sini alır.
Güney Afrika’nın Cape Town şehrinde bulunan ulusal parlamentosunda 400 sandalye bulunmaktadır.
Parlamentodaki sandalyelerin çoğunluğunu alan parti hükümeti kurar ve üyeleri arasından genellikle partinin lideri olan bir başkan seçilir.
50 oy zorunluluğu
Ancak, bir partinin tek başına hükümet kurabilmesi için oyların en az %50’sini alması gerekmektedir. Eğer hiçbir parti %50’den fazla oy alamazsa, en yüksek oy oranına sahip parti bir veya daha fazla parti ile koalisyon kurarak hükümeti kurar.
Başyargıç, cumhurbaşkanının Ulusal Meclis tarafından seçilmesine nezaret etmek zorundadır.
Bir kişi seçildikten sonra artık Ulusal Meclis üyesi değildir ve beş gün içinde başkan olarak yemin etmesi gerekir.
Başkan daha sonra yardımcısını ve bakanları parlamento üyeleri arasından atar. Böylece hükümet kurulmuş olur. Güney Afrika’da yasama ve yürütmenin yanı sıra bir de yargı organı vardır.
Mevcut Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, ikinci dönem için görevde kalmaya çalışıyor.
Dönemin Devlet Başkanı Jacob Zuma’nın çeşitli skandallar nedeniyle istifa etmesinin ardından 2018 yılında iktidara geldi. Ramaphosa başkan yardımcısıydı.
Güney Afrika’da seçimler her beş yılda bir yapılıyor.
Apartheid sistemi
1910’dan 1994’e kadar, siyah çoğunluğa karşı ırk ayrımcılığının uygulandığı apartheid sistemi nedeniyle neredeyse sadece beyaz azınlık seçme ve seçilme hakkına sahipti.
Ancak 1994 yılında ırk ayrımcılığının sona ermesinden bu yana, ırklarına bakılmaksızın tüm yetişkin vatandaşların oy kullanmasına olanak tanıyan genel oy hakkı uygulanmaktadır.
O zamandan bu yana Afrika Ulusal Kongresi ya da ANC, ülkeyi yöneten siyasi parti olmuştur.
Ancak ülke Mayıs 2024’te yapılacak yeni seçimlere yaklaşırken, eski Devlet Başkanı Jacob Zuma’nın parti liderliğiyle ters düşmesi ve son yıllarda yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle partinin şimdiye kadarki en zorlu sınavıyla karşı karşıya olduğu düşünülüyor.
Ayrıca Julius Malema liderliğindeki Ekonomik Özgürlük Savaşçıları ve John Steenhuisen liderliğindeki Demokratik İttifak Partisi gibi muhalif siyasi partiler de giderek güçleniyor.
Güney Afrika’da ulusal seçimlerin yanı sıra eyalet seçimleri de yapılacak.
KAYNAK: TRT Afrika
Comments