By 
Çadlılar Pazar günü, iktidardaki cunta tarafından söz verilen ancak ertelenen ve Deby hanedanının 30 yılı aşkın iktidarının meşruiyet testi olarak görülen seçimlere doğru önemli bir adım olarak yeni bir anayasayı oyluyor.
2021’den bu yana cunta tarafından yönetilen geçici Cumhurbaşkanı General Mahamat Idriss Deby Itno, iktidarı sivillere devretme ve seçimleri bu yıl yapma sözü vermiş ancak 2024’e ertelemişti.
İktidardaki cuntanın bir yılı aşkın süredir tutuklama, gözdağı ve tehditlerle karşı karşıya kalan bölünmüş muhalefete karşı iyi finanse edilmiş bir kampanyanın ardından anayasa referandumunu “evet” oylarının kazanması bekleniyor.
Başkent N’Djamena’da duvarlara “üniter ve merkezi olmayan bir devlet” çağrısında bulunan anayasa önerisini destekleyen afişler asıldı.
Federal devlet taraftarları, Orta Afrika ülkesi ve Birleşmiş Milletler’e göre dünyanın en az gelişmiş ikinci ülkesindeki insanları “hayır” oyu vermeye çağırıyor.
İki ana muhalefet grubu oylamanın boykot edilmesi çağrısında bulundu – üzerinde büyük kırmızı bir çarpı işareti bulunan bazı “Referandumu Durdurun” afişleri ortaya çıktı.
Ancak muhalifler, Çad’da 33 yıldır mutlak iktidarı elinde bulunduran bir aile hanedanının mirasçısı olan geçici cumhurbaşkanını zayıflatacağını söyledikleri düşük katılım oranına umut bağlıyor.
Önerilen anayasa, önemli yetkileri devlet başkanının elinde toplayan bir öncekinden çok farklı değil.
Üniter bir devletin birliği korumanın tek yolu olduğunu savunan “evet” cephesi, federalizmi ayrılıkçılığa ve kaosa yardımcı olduğu gerekçesiyle reddediyor.
37 yaşında ve üç yıldızlı bir general olan Mahamat Idriss Deby, babası Idriss Deby Itno’nun ölümünün ardından Nisan 2021’de 15 kişilik bir generaller cuntası tarafından devlet başkanı ilan edildi.
Deby, 30 yıl boyunca ülkeyi demir yumrukla yönettikten sonra, ülkenin kuzeyindeki isyancılara karşı yürütülen bir savaşı yönetmek üzere cepheye giderken hayatını kaybetti.
Genç Deby, 18 aylık bir geçiş döneminin ardından seçimlerin yapılacağı sivil bir yönetim vaat etmenin yanı sıra, seçimlerde aday olmayacağını da taahhüt etti.
Ancak 18 ay sonra Mahamat Deby geçiş dönemini iki yıl uzattı ve ordu üniformasını geleneksel boubou ya da şık bir takım elbise ile değiştirerek cumhurbaşkanlığına aday olmasına izin verdi.
“Referandumun sonucu zaten biliniyor. GCAP muhalefet grubundan Badono Daigou Pazar günü N’Djamena’da düzenlenen bir toplantıda ‘evet’ çıkacağını söyledi.
‘Evde kalın’
Diğer ana muhalefet platformu Wakit Tamma’nın koordinatörü Max Loalngar AFP’ye telefonla yaptığı açıklamada “İnsanları Pazar günü evlerinde kalmaya çağırıyoruz” dedi.
Loalngar, 20 Ekim 2022’de bir gösterinin kanlı bir şekilde bastırılmasının ardından kaçtığı ve ismi açıklanmayan bir ülkeden konuşuyordu.
Muhalefet ve STK’lara göre, geçiş döneminin uzatılmasının ardından kitlesel protestolar patlak verdi ve 100 ila 300 kişi polis ve askerler tarafından vurularak öldürüldü.
Yerel ve uluslararası STK’ların yanı sıra BM tarafından görevlendirilen uzmanlar 1000’den fazla kişinin affedilmeden önce hapse atıldığını tahmin ediyor. Yüzlerce olmasa da onlarca kişi o zamandan beri kayıp.
Bunların çoğu, Deby ile bir “uzlaşma” anlaşması imzaladıktan sonra Ekim ayı sonunda sürgünden dönen muhalefetin önemli isimlerinden Succes Masra’nın destekçileriydi.
Masra, sonuçları 28 Aralık’ta açıklanacak olan referandumda “evet” oyu verilmesini destekliyor.
Ekim 2022’deki baskılardan bu yana gösteriler sistematik olarak yasaklanmış durumda.
Meşruiyet
“Oy kullanmayacağım çünkü sonuçlar önceden biliniyor,” diyen N’Djamena’lı devlet memuru Issa, misilleme korkusuyla tam adını vermekten kaçındı.
“Evet çıkması için her şey hazır.”
Ancak kendini müteşebbis olarak tanımlayan Mahamat Saleh önerilen değişikliği desteklediğini söyledi. Saleh, “Üniter devlet, birliği korumak için Çadlıların çoğunluğunun tercihidir” dedi.
Muhalefetteki Wakit Tamma’dan Loalngar ise referandumu yetkililerin iktidarlarını sağlamlaştırma çabası olarak değerlendiren Saleh, “Bu referandum sadece ve sadece bize dayatmak istedikleri hanedanlığı meşrulaştırmayı amaçlıyor” dedi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü oylama öncesinde endişelerini dile getiren Saleh, “Bu referandumun herhangi bir meşruiyete sahip olabilmesi için muhalefet partilerinin ve liderlerinin toplantı ve kampanya yapma konusunda kendilerini özgür hissetmeleri gerekir. Aksi takdirde referandum, geçiş hükümetini kalıcı hale getirmenin bir aracı olarak görülme riski taşır.” dedi
Comments